Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου για την Ιστορία: Περί ελευθερίας του Λόγου (και του Αντίλογου) της Ρένας Χόπλαρου

Οι πρόσφατες δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσόστομου Β’ ότι «Κάποιοι δικοί μας λένε ότι σκοτώσαμε Τουρκοκύπριους. Οι Τουρκοκύπριοι έφερναν όπλα άρα οι δικοί μας τι να έκαναν;» είναι τρομακτικές (10.11.2008). Αποτελούν ουσιαστικά δημόσια απολογία των δολοφονιών Τουρκοκυπρίων που έγιναν στην Κύπρο κατά τη διάρκεια της περιόδου 1963 – 74. Ο Αρχιεπίσκοπος παρέλειψε να αναφέρει βεβαίως ότι οι Τουρκοκύπριοι που βρέθηκαν σε ομαδικούς τάφους κατά δεκάδες δεν ήταν ένοπλοι στρατιώτες άλλα άμαχοι πολίτες, άντρες, γυναίκες και παιδιά (ακόμα και βρέφη) που δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ.
Εν ψυχρώ δολοφονήθηκαν και πολλοί αθώοι Ελληνοκύπριοι. Κάποια από τα παιδιά των αγνοουμένων, αν φανούν τυχερά και εντοπιστεί το σημείο ταφής, αντικρίζουν για πρώτη φορά τους δικούς τους, ένα σωρό κόκαλα κατά τη διάρκεια των εκσκαφών. Τον ανταγωνισμό για τα ποια πλευρά διέπραξε τα περισσότερα εγκλήματα ας τον κάνουν όσοι διακρίνουν τα θύματα και τους θύτες σε «δικούς μας» και στους «άλλους». Ο Διονύσης Γουσέτης, ο πρώην γενικός γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας, πολύ σωστά σημειώνει πως δε χωράνε «υποκειμενικοί χαρακτηρισμοί» στα εγκλήματα (Αχάριστος Φωνή, 2008, σ. 148).
Ως γενική αρχή δεν υποστηρίζω καμία απαγόρευση στο μισαλλόδοξο λόγο, εκτός βέβαια εάν προτρέπει στη βία. Ωστόσο, και εδώ αξίζει να παραθέσω τα λόγια του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Σταύρου Τσακιράκη, «το μόνο αντίδοτο στον κακό λόγο είναι ο αντίλογος [...] γι’ αυτό θεωρώ ότι ο μισαλλόδοξος λόγος δεν πρέπει να περνά απαρατήρητος ούτε να αντιμετωπίζεται περιπαικτικά» (βλ. Athens Voice, 20.11.2008). Διαφωνώ με το επιχείρημα ότι ο αντίλογος στο λόγο του Αρχιεπισκόπου εξισούται με φίμωση του. Ο Αρχιεπίσκοπος έχει το δικαίωμα να λέει ότι θέλει. Δεν μπορεί όμως να είναι υπεράνω πολιτικής κριτικής η άποψη του. Στην Κύπρο δεν είναι οι απόψεις του Αρχιεπισκόπου υπό διωγμό, οι μη ταυτιζόμενες με τη δική του εκδοχές της ιστορίας είναι.
Ο Αρχιεπίσκοπος έκανε μια ακόμη δήλωση που αξίζει να συζητηθεί. Απείλησε την Πολιτεία ότι «εάν παραχαραχθεί η ιστορία θα πει στα παιδιά να πετάξουν τα νέα βιβλία» (10.11.2008). Εδώ ο Αρχιεπίσκοπος, πριν καν δει τα νέα βιβλία τα οποία θα προκύψουν στα πλαίσια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης απειλεί ότι θα παρακινήσει μαθητές σε ενέργειες οι οποίες ακυρώνουν κάθε έννοια δημοκρατικού διαλόγου και αντιπαράθεσης επιχειρημάτων. Με τα νέα αναλυτικά προγράμματα και τα εγχειρίδια πιθανόν να διαφωνήσουμε κι άλλοι. Είναι όμως αντίφαση να χρησιμοποιείται το επιχείρημα της φίμωσης του Αρχιεπισκόπου ενώ ο ίδιος θέλει να «πετάξει» την αντίθετη άποψη, πριν ακόμα τη διαβάσει. Το πιο σοβαρό είναι βεβαίως ότι ο Αρχιεπίσκοπος με τον έλεγχο που θέλει να ασκήσει πάνω στα εκπαιδευτικά ζητήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας υπερβαίνει το ρόλο του. Η έκφραση των απόψεων του για την εκπαίδευση δεν πρέπει να αποβλέπει στην υποκατάσταση του ρόλου που κατέχουν οι θεσμοί της εκλεγμένης πολιτικής ηγεσίας.

Η Ρένα Χόπλαρου είναι εκπαιδευτικός, MA in Cultural Studies
Δημοσιεύτηκε στον Πολίτη 14/12/08