Μάθημα Θρησκευτικών: Γιατί η εκπαίδευση δεν πρέπει να θρησκεύεται;

Πλατφόρμα Ε/κ και Τ/κ Εκπαιδευτικών “Ενωμένη Κύπρος”
[ε/κ τμήμα]

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ


Πρέπει να αρχίσουμε να συζητούμε και στην Κύπρο το αυτονόητο: τι σημαίνει η έννοια κοσμική εκπαίδευση, δηλαδή η ουδετερότητα του θεσμού απέναντι σε όλες ανεξαιρέτως τις θρησκείες. Πρέπει επίσης να αρχίσουμε να συζητούμε και να κατανοούμε ότι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις είναι απολύτως σεβαστές αλλά αποτελούν αυστηρά προσωπικά δεδομένα που ανήκουν στην ιδιωτική σφαίρα. Η Κύπρος μαζί με την Ελλάδα και την Ιρλανδία παραμένουν από τις τελευταίες χώρες της Ε.Ε που δεν έχουν ουσιαστικά αναπτύξει ένα σοβαρό κοινωνικό διάλογο σε σχέση με το μάθημα των θρησκευτικών και τη διαπραγμάτευση της θρησκευτικής ετερότητας.

Με την υφιστάμενη πρακτική οι αλλόθρησκοι μαθητές/τριες παίρνουν εύκολα απαλλαγή. Οι ομόθρησκες οικογένειες δυσκολεύονται ή δεν παίρνουν απαλλαγή. Υπάρχουν συγκεκριμένες καταγγελίες στην Επίτροπο Διοικήσεως και στην Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού που περιμένουν απόφαση. Ο «σεβασμός» ωστόσο δια του αποκλεισμού ή δια της απαλλαγής δεν αποτελεί ακριβώς σεβασμό της ταυτότητας. Όχι μόνο δεν υφίσταται σχέση ισοτιμίας και ενιαία μεταχείριση μεταξύ των ταυτοτήτων στο ελληνοκυπριακό σχολείο αλλά αντίθετα η θρησκευτική ετερότητα απαξιώνεται. Η κουλτούρα των «διαφορετικών» τοποθετείται εκτός της σχολικής γνώσης και εκτός των πρακτικών του σχολείου. Επιπρόσθετα, η δημόσια εκπαίδευση δεν μπορεί να παρεμβαίνει και μάλιστα με μοντέλα κατηχητικού/ομολογιακού τύπου στη διαμόρφωση της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών/τριών.

Η πρακτική που ακολουθείται σήμερα κρατά την Κυπριακή Δημοκρατία μακριά από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις σε ένα σοβαρό τομέα αυτόν του πλουραλισμού και του σεβασμού της διαφοράς. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες μας, όπως και όλες οι κοινωνίες, δεν είναι, ούτε ήταν ποτέ, πολιτισμικά και θρησκευτικά ομοιογενείς. Τα τελευταία χρόνια το δεδομένο αυτό έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται από τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη. Το μονολιθικό κατηχητικό μοντέλο της θρησκευτικής εκπαίδευσης αρχίζει να εξελίσσεται αλλού εντονότερα και αλλού πιο διστακτικά σε ένα πολυδογματικό/πολυθρησκευτικό μοντέλο (Αγγλία, Σουηδία, Φινλανδία, Ολλανδία, Δανία, Αυστρία). Στην Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία το μάθημα των θρησκευτικών είναι προαιρετικό. Άλλες χώρες όπως η Γερμανία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο προσφέρουν τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ ενός μαθήματος θρησκευτικών το οποίο έχει κατηχητικό χαρακτήρα και ενός μαθήματος ηθικής φιλοσοφίας. Η πολιτική της εναλλακτικότητας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη διαδικασία εκκοσμίκευσης της εκπαίδευσης γιατί δε θεωρεί τη θρησκευτικότητα ως αναγκαίο συστατικό στοιχείο της ηθικής διαπαιδαγώγησης του ατόμου. Η Γαλλία είναι το μόνο ευρωπαϊκό κράτος που εκφράζει με τον πιο αποφασιστικό τρόπο την αρχή «πως το κράτος δεν πρέπει να θρησκεύεται». Συνεπές προς την αρχή αυτή το γαλλικό σχολείο, ως ένα κρατικό ίδρυμα, θέτει το ζήτημα της θρησκευτικής παιδείας εκτός των στόχων της δημόσιας κρατικής εκπαίδευσης.

Εν κατακλείδι, ο δογματικός χαρακτήρας της θρησκείας και η διεκδίκηση της απόλυτης αλήθειας συγκρούονται με τις σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις που επιδιώκουν τη διερεύνηση, το πείραμα, την τεκμηρίωση, το διάλογο και την κριτική αντιπαράθεση. Το δημόσιο σχολείο οφείλει προωθήσει όσο πιο δυναμικά γίνεται: 1) την κριτική και δημιουργική σκέψη 2) την ισότιμη αναγνώριση της θρησκευτικής ετερότητας ή την απουσία θρησκευτικότητας. Επιτέλους πρέπει να αποφασίσουμε: τι υποκείμενα θέλουμε να παράγει το εκπαιδευτικό σύστημα: πιστούς ή πολίτες;